Czym jest literatura?

Metody i formy pracy:

• burza mózgów,
• praca w grupie,
• praca z tekstem,
• praca indywidualna.

Wykorzystane materiały dydaktyczne:

• fragmenty tekstów literackich zamieszczonych w załączniku (Karta pracy 1).

Przebieg lekcji

Faza wstępna lekcji:

• Nauczyciel pyta uczniów, czym ich zdaniem jest literatura. Jak rozumieją to słowo? Jakie skojarzenia budzi? (burza mózgów). Odpowiedzi powinny zostać zapisane najpierw w zeszytach jako swobodne uwagi, a następnie na tablicy lub w jakimkolwiek innym widocznym miejscu, by uczniowie mogli dodawać do zapisanych propozycji odpowiedzi kolejne, które pojawią się w trakcie kilku pierwszych minut wstępnej fazy lekcji. Odpowiedzi powinny krążyć wokół prostych odkryć, które można finalnie zapisać w postaci zdania: Literatura to wynik twórczej działalności człowieka, na którą składają się dzieła prozatorskie, poetyckie oraz dramatyczne.
• Następnie wskazane jest, by nauczyciel zaczął „podważać” powyższe odkrycie – nie oznacza to oczywiście, że zapisana definicja literatury jest zła, ale nie wyczerpuje ona przeróżnych niuansów, jakie pojawiają się w związku z samą literaturą.
• Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje uczniom karty pracy, przy pomocy których będą pracowali w czasie centralnego ogniwa lekcji.

Centralne ogniowo lekcji:

• Uczniowie pracują z kolejnymi tekstami, które pojawiają się na karcie pracy (Karta pracy 1). Czas pracy to około 15-20 min, w czasie których należy odpowiedzieć na pytanie o ewentualną przynależność podanych fragmentów/cytatów do literatury. Można podać uczniom pytania pomocnicze: do kogo adresowany jest podany komunikat, jakie okoliczności usprawiedliwiają zaistnienie takiego komunikatu itd. Nie należy niczym ograniczać twórczych rozwiązań tego zadania.

Fragmenty te mają zwrócić uwagę uczniów na różne okoliczności, w jakich ludzie posługują się pismem, by coś zakomunikować. Niektóre cytaty mogą sugerować jednoznaczną przynależność do literatury, inne mogą sprawić kłopot swoją niejednoznacznością. Może się zdarzyć, że fragment będący ludową przyśpiewką weselną (fragment nr 5) zostanie uznany za poezję, zaś ostatni fragment będący „zwykłym” zdaniem oznajmującym może być potraktowany identycznie.

• Nie należy niczym ograniczać twórczych rozwiązań zadania. Fragmenty te mają zwrócić uwagę uczniów na różne okoliczności, w jakich ludzie posługują się pismem, by coś zakomunikować...

Tomasz Fijałkowski

Polonista, nauczyciel, praktyk, autor powieści, poeta.