Wstęp

Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego są jedną z obowiązkowych lektur siódmo- lub ósmoklasisty w zreformowanej szkole podstawowej[1]. Przynajmniej dwie lekcje z cyklu można poświęcić nietypowemu sposobowi na utrwalanie i przeżywanie wiadomości związanych z przebiegiem wydarzeń i losami bohaterów. Mowa o przygotowaniu kamishibai, czyli papierowego teatru.

Kamishibai jest teatrem japońskim, znanym w Europie dopiero od kilkudziesięciu lat[2]. Ostatnio coraz częściej słyszy się o wykorzystywaniu go w szkołach czy bibliotekach podczas spotkań czytelniczych. Instytucje szkolące nauczycieli organizują warsztaty, podczas których przekonują do sięgania po kamishibai w pracy z dziećmi i młodzieżą– ma on bowiem niezwykłą moc przyciągania uwagi widza, pełniąc tym samym nie tylko rolę edukacyjną, ale i wychowawczą.

W tradycji japońskiej niezwykle ważne jest przestrzeganie wszystkich zasad tworzenia i prezentowania treści, zasad, którym poświęcane są nawet osobne publikacje– liczy się każdy detal: od pozycji osoby, która opowiada historię towarzyszącą ilustracjom, po liczne sposobyprzemieniania kart umieszczonych w drewnianej skrzynce…[3].Być może dwie godziny to za mało, by perfekcyjnie (tj. zgodnie ze wszystkimi wymaganiami opisanymi przez ekspertów) opracować karty i nauczyć się wolnego od potknięć operowania nimi, jednakże dotychczasowe efekty pracy z kamishibai w trakcie omawiania Kamieni na szaniec przerosły moje najśmielsze polonistyczne oczekiwania. Na pewno jeszcze nieraz zaproszę uczniów do przygotowania i obejrzenia teatru ilustracji.

PRZYGOTOWANIE DO LEKCJI

Na dwie lekcje poświęcone przygotowaniu teatru ilustracji uczniowie przynoszą: egzemplarz lektury Kamienie na szaniec, blok techniczny formatu A3 (jeden na około pięciosobową grupę), przybory plastyczne (ołówki, kredki, flamastry). W jednej z klas umieściłam materiały o kamishibai(dokumenty tekstowe oraz linki do zasobów internetowych) na platformie edukacyjnej – uczniowie wiedzieli więc, czym jest teatr ilustracji; trzeba było z nimi jedynie przećwiczyć sposób opisywania ilustracji oraz zasady prezentowania obrazów.

Uczniowie przed lekcją znają skład grupy, w której będą pracować przez dwie godziny.

SCENARIUSZ LEKCJI

Czas trwania: 2 x 45 min

Kryteria sukcesu:

• wykonuję z grupą około 10 kart przedstawiających wydarzenia z lekturyKamienie na szaniec,
• przygotowuję z grupą towarzyszące obrazkom teksty do głośnego odczytania podczas spektaklu,
• znam najważniejsze wydarzenia z książki Aleksandra Kamińskiego (podaję przykładowe akcje podejmowane w ramach małego sabotażu; umiem opisać przebieg Akcji pod Arsenałem),
• wiem, kim byli Alek, Rudy i Zośka (jak wyglądali, czym się interesowali, jakie działania podejmowali podczas II wojny światowej, kiedy i w jakich okolicznościach zmarli).

Przebieg lekcji:

1. czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności, zapisanie tematu, celów, kryteriów sukcesu oraz upewnienie się, czy cele i kryteria są sformułowane w przystępny sposób);
2. miniwykład:

1. nauczyciel opowiada uczniom o historii kamishibai;
2. nauczyciel przedstawia uczniom najważniejsze zasady tworzenia ilustracji i tekstu:

• praca powinna być poprzedzona stworzeniem precyzyjnego planu – trzeba zaplanować liczbę kart (tym bardziej, że tekst do poszczególnych obrazów nie jest umieszczany bezpośredni...

Marzena Tyl

Doktor z zakresu literatury staropolskiej, nauczycielka i bibliotekarz.