Gadać można z każdym, ale rozmawiać bardzo mało z kim

Każdy uczeń ma prawo do dialogu. Prawo to przysługuje mu bez względu na poziom edukacji, bez względu na wiek, bez względu na zdolności i ograniczenia, bez względu na sprawność, zdrowie i potencjał, etc. Nauczyciel, który w jakikolwiek sposób wyklucza ucznia z komunikacji powinien jak najszybciej zmienić zawód. Dobra, niedyrektywna komunikacja w przestrzeni edukacyjnej, włączająca na równych prawach ucznia, jego rodzica oraz nauczyciela, to jeden z konstytutywnych elementów kształtujących sukces edukacyjny ucznia. Bez współpracy trudno mówić o wartości edukacji, o budowaniu atmosfery sprzyjającej uczeniu się, o partnerskich relacjach, czy o jakości pracy nauczyciela oraz całej szkoły. Jak pokazuje praktyka, nie każdy nauczyciel respektuje to prawo. Zdarzają się tacy pedagodzy, psycholodzy, wychowawcy, którzy nie dostrzegają różnicy pomiędzy komunikatami typu: „wejdź proszę” a „wejdź”, czy „zapraszam Cię do mojego gabinetu”, a „wchodzić”.

Nauczyciel komunikuje się z uczniem w sposób niedyrektywny i uczy takiego dialogu. Uwzględnia także najlepsze zasady komunikacji. Zgodnie z teorią implikatur konwersacyjnych Paula Grice'a stosuje cztery maksymy: ilości - informacja w ilości stosownej do celu komunikacji, jakości - informacja prawdziwa, jest zgodna z prawdą, odniesienia - informacja istotna dla tematu komunikacji oraz sposobu - informacja jasna i zrozumiała, bez wieloznaczności w komunikacji. Podstawowa reguła Grice'a  zwana zasadą współpracy brzmi: „Uczyń swój udział konwersacyjny w przewidzianym dla niego momencie takim, jakiego wymaga zaakceptowany cel lub kierunek rozmowy, w którą jesteś zaangażowany”. Komunikacja językowa jest zachowaniem celowym i rządzi się pewnymi prawami, które trzeba znać i respektować. Naruszanie ich może stanowić źródło wszelkiego rodzaju nieporozumień, uniemożliwiających dobrą i skuteczną komunikację.  Zasadne mogłoby się wydawać dodanie jeszcze jednej zasady komunikacyjnej: maksymy grzeczności.

Nauczyciel, który chce skutecznie porozumiewać się ze swoimi uczniami oraz z ich rodzicami, szczególną uwagę powinien poświęcić doskonaleniu swoich kluczowych kompetencji z zakresu niedyrektywnej komunikacji werbalnej. W polu jego zainteresowań znajdą się najważniejsze umiejętności tj. zadawanie pytań, parafrazowanie, klaryfikacja, odzwierciedlanie oraz aktywne słuchanie. Trening komunikacyjny z wykorzystaniem wspomnianych narzędzi pozwala na prawidłowe i efektywne inicjowanie, prowadzenie, monitorowanie, ewaluowanie dialogu stanowiącego fundament procesu edukacyjnego, wychowawczego i opiekuńczego. Bardzo pomocne mogą okazać się w tym miejscu narzędzia coachingowe, które mają rozwojowy, motywujący i angażujący charakter. Wykorzystanie w szkole coachingu zwiększa efektywność komunikacji. Jednak to od nauczyciela zależy wybór metody, a poziom jej opanowania ma wpływ na jakość dialogu, osiąganego porozumienia oraz nawiązanej współpracy. Mówiąc o indywidualnej rozmowie z uczniem i rodzicami, warto pamiętać, że ważne jest nie tylko to, o czym się mówi, ale także, jak to się robi.

Chyba najbardziej znanym oraz najchętniej stosowanym narzędziem coachingowym jest model GROW. Bardzo dobrze przyjął się on także w przestrzeni edukacyjnej. I bywa implementowany w przeróżny sposób, w zależności od bieżących potrzeb i możliwości. Popularną metodę coachingową można porównać do mapy podróży, w którą można zaprosić zarówno ucznia, jak również jego rodzica. Ta podróż to metafora rozwoju. Nauczyciel wspiera podróżnika w procesie uczenia się podczas wyprawy. GROW pomaga wszystkie działania zaplanować i uporządkować.  Model GROW jest uniwersalnym, bardzo prostym i przejrzystym narzędziem. Jego podstawowym walorem jest możliwość zastosowania go w pracy nad różnymi wyzwaniami w rozmaitych przestrzeniach. Nazwa GROW jest akronimem czterech elemen­tów procesu pracy nad rozwojem. Te cztery elementy, które należy uwzględnić w pracy z uczniem oraz z jego rodzicem to: GOAL: cel, to obraz stanu pożądanego, do którego zmierzam dotrzeć;  REALITY: rzeczywistość, aktualna moja sytuacja, moje obecne miejsce; OPTIONS: opcje, to sposoby i środki, za pomocą których osiągnę cel; WILL:  wola, to motywacja, moje zaangażowanie w działanie.

MODEL GROW

	Co chcesz osiągnąć? Po co to robisz? Co chcesz zmienić? Nad czym chcesz pracować? Jak chcesz, aby było po zmianie? Jak się będziesz czuł, gdy Ci się uda? Co możesz zmienić w swoim postępowaniu?
	Jak jest w tej chwili? Co, gdzie i kiedy się wydarzyło? Jaki był przebieg zdarzeń? Jak się z tym czujesz, jak to odbierasz? Co już działa/co się udaje? A co nie działa/co się nie udało?
	Jakie masz opcje (możliwości)? Co innego możesz zrobić? Kto może Ci pomóc? Co robią inni w takich sytuacjach? Jakie działania podejmowałeś w podobnych sytuacjach? Jak jeszcze inaczej możesz to zrobić?