Nauczyciel powinien systematycznie wspierać ucznia w jego poszukiwaniach intelektualnych i dążeniu do rozwoju twórczej osobowości. Realizacji tych idei służą między innymi innowacje dydaktyczne, które w ostatnich dwóch dekadach zostały zintensyfikowane przez gwałtowną ekspansję multitechnologii i wynikające z tego procesu zmiany paradygmatu kulturowego.

Lektury szkolne w erze cyfryzacji (propozycja dla szkoły podstawowej)

Jednak nawet w dobie „usieciowienia” edukacji i kultury książka powinna pozostać podstawowym tekstem, wokół którego „gromadzą” się różne formy ekspresji artystycznej ery multimediów. Logiczną konsekwencją pozostawania w sferze silnego oddziaływania technologii informacyjnych jest to, iż to właśnie przekazy cyfrowe będą niezwykle silnie powiązane z książką jako najważniejszym osiągnięciem ery Gutenberga. Dziś zadaniem twórczego nauczyciela języka polskiego staje się wypracowanie nowych procedur pracy z tekstem, podczas której byłoby możliwe uaktywnienie różnych relacji utworu literackiego z nośnikami cyfrowymi.

 

Lektura szkolna w perspektywie odbioru tekstów cyfrowych

W edukacji polonistycznej lektura szkolna jest podstawowym artefaktem, wokół którego nauczyciel języka polskiego ma szansę zebrać różne audiowizualne teksty kultury. Jako książka drukowana „ogniskuje” przekazy cyfrowe o sporym zróżnicowaniu formalnym. Ich cechą charakterystyczną jest funkcjonowanie w globalnej sieci, co oznacza, że uczeń może z nich skorzystać w dowolnym czasie i miejscu (warunkiem jest posiadanie urządzenia mobilnego z dostępem do Internetu).

Audiowizualne teksty kultury sprzężone z lekturą szkolną to najczęściej:

  1. film/serial (również zwiastun jako zachęta do „ekranowego czytania”),
  2. film animowany,
  3. plakat filmowy,
  4. sztuka teatralna (przedstawienie operowe),
  5. balet (show taneczny),
  6. plakat przedstawienia teatralnego lub innej imprezy kulturalnej,
  7. piosenka (również teledysk),
  8. audiobook,
  9. komiks,
  10. gra komputerowa.

 

Cyfrowe teksty kultury korespondują z klasycznym utworem literackim w rozmaity sposób. Zazwyczaj stanowią dla uczniów podstawowy kontekst interpretacyjny, ponieważ uczniowie bardzo silnie identyfikują się z przekazami funkcjonującymi w cyberprzestrzeni; sprzyjają wizualizacji znaczeń, podnoszą poziom wiedzy o odbiorze artystycznym. Poprzez nawiązania do utworu literackiego „generują” też zainteresowanie „tabletowych dzieci” czynnością czytania i pozycjami z kanonu lektur. Przed omawianiem wybranej lektury szkolnej, zwłaszcza powieści, szkolny polonista powinien rozważyć, jakie teksty cyfrowe mogą motywować uczniów do zapoznania się z książką, a potem do podjęcia intensywnej analizy i interpretacji literackiej podczas lekcji. Warto taką procedurę zaprezentować na przykładzie dwóch utworów klasycznych: Akademii Pana Kleksa oraz Mikołajka i innych chłopaków, które jeszcze niedawno budziły autentyczny zachwyt młodych odbiorców, a dziś, w dobie nieczytania, ich duża objętość może być czynnikiem skutecznie zniechęcającym do doświadczenia czytelniczego. To idealne pozycje ze szkolnego kanonu, aby pokazać możliwości zgromadzenia tekstów cyfrowych o dużym potencjale edukacyjnym.

 

Akademia Pana Kleksa Jana Brzechwy – nowe możliwości kształtowania postaw odbiorczych

 

Audiowizualne teksty kultury „sprzężone” z powieścią Jana Brzechwy to:

  1. film fabularny w reż. Krzysztofa Gradowskiego (1983)[1],
  2. zwiastun[2],
  3. plakat filmowy autorstwa Edwarda Lutczyna[3],
  4. soundtrack: muzyka ilustracyjna Andrzeja Korzyńskiego[4], piosenki różnych artystów[5] i teledyski[6],
  5. adaptacja w formie musicalu w Teatrze Muzycznym Roma w Warszawie (spektakl)[7],
  6. plakat przedstawienia teatralnego[8],
  7. audiobooki: w wykonaniu Piotra Fronczewskiego[9] oraz w wersji Krzysztofa Kolbergera (3CD)[10] (to ewenement, aby nauczyciel miał do dyspozycji dwie świetne „książki mówione”).

 

Propozycja metodyczna

Celem działań dydaktycznych jest pokazanie uczniom, że ta sama pozycja książkowa może ukazywać się w różnych edycjach, z różnymi okładkami. Każdy z uczniów ma za zadanie znaleźć przynajmniej jedno książkowe wydanie Akademii Pana Kleksa oraz zwrócić uwagę na formę okładki i szatę graficzną. Czwartoklasiści gromadzą informacje o wydawnictwach i zbierają inne dane potrzebne do opisu książki. Ważne jest, aby uczniowie zrealizowali to zadanie, korzystając z zasobów tradycyjnych bibliotek, księgarni, repozytoriów cyfrowych, stron wydawniczych, stron internetowych dla bibliofilów – kontakt z książką należy rozwijać, tworząc sytuacje odbiorcze i rozmawiając z „tabletowymi dziećmi” o miejscach przyjaznych dla czytelników: i tych tradycyjnych, i tych z ery multitechnologii informacyjnych.

Podczas lekcji nauczyciel wraz z uczniami tworzy cyfrową galerię różnych edycji Akademii Pana Kleksa. Tablica multimedialna umożliwi szybką i sprawną prezentację materiałów zgromadzonych przez uczniów. Nauczyciel może pokazać młodym czytelnikom ilustracje do poszczególnych wydań, zwracając szczególną uwagę na piękne ryciny Jana Marcina Szancera.

 

Zadanie związane z lekturą powieści Jana Brzechwy:

Wymyśl koncepcję okładki autorskiej do Akademii Pana Kleksa. Pamiętaj, aby twoja okładka nawiązywała do treści przeczytanej lektury. Wykorzystaj motywy lub sceny, które pojawiły się w książce Jana Brzechwy. Projekt wykonaj samodzielnie, korzystając z przybornika elektronicznego Paint lub innego programu graficznego. Projekt powinien zostać zarchiwizowany na pendrivie lub w pliku graficznym. Korzystając z dostępu do dziennika elektronicznego, możesz go przesłać jako załącznik w wiadomości elektronicznej.

 

Mikołajek i inne chłopaki Rene Goscinny’ego i Jean-Jacques'a Sempé – otwarcie na potencjał „sieciowego świata”

 

Audiowizualne teksty kultury sprzężone z lekturą szkolną:

  1. pełnometrażowe filmy fabularne w reż. Laurenta Tirarda: Mikołajek (Le petit Nicolas 2009)[11] i Wakacje Mikołajka (Les vacances du petit Nicolas 2014)[12],
  2. oficjalne polskie zwiastuny filmów Mikołajek[13] i Wakacje Mikołajka

    Aby przeczytać dalszą część artykułu,