Czytasz? Wygrywasz!

Czytanie jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, to jedna z najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w procesie kształcenia. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej określa, że zadaniem szkoły podstawowej jest wprowadzenie uczniów w świat literatury, ugruntowanie ich zainteresowań czytelniczych i wyposażenie w kompetencje czytelnicze potrzebne do krytycznego odbioru utworów literackich i innych tekstów kultury. Zadaniem szkoły jest również podejmowanie działań mających na celu rozbudzenie w uczniach zamiłowania do czytania i sprzyjanie zwiększeniu aktywności czytelniczej uczniów poprzez kształtowanie postawy dojrzałego i odpowiedzialnego czytelnika, przygotowanego do otwartego dialogu z dziełem literackim. Wysokie kompetencje czytelnicze wpływają na sukces uczniów w szkole, a w późniejszym życiu pozwalają pokonywać uczniom ograniczenia i trudności związane z mniej sprzyjającym środowiskiem społecznym.

Wzmacniając motywację czytelniczą uczniów, warto z nimi rozmawiać, a przed poleceniem konkretnej książki do czytania zawsze informować o tym, dlaczego akurat ten utwór wart jest lektury. Wiele jest korzyści, jakie daje nam czytanie. Oto najważniejsze powody, dla których warto sięgać po lekturę:

Czytanie tekstu zwiększa aktywność nerwową mózgu, który jednocześnie uczy się i rozwija.

Czytając, uruchamiamy m.in. obszary mózgu odpowiedzialne za wzrok, rozpoznawanie wyrazów, rozumienie tego, co czytamy, tworzenie mowy. Neurodydaktyka mówi także o neuronach lustrzanych, które uaktywniają się, gdy sami coś robimy lub gdy obserwujemy daną czynność u innej osoby. Głośne czytanie w szkole, zwyczaj wspólnych domowych lektur, dobry przykład czytającego rodzica czy nauczyciela to wzory warte docenienia w środowisku edukacyjnym dzieci. Czytanie tekstów literackich jest treningiem emocjonalnym, który pomaga dziecku rozeznać, nazwać i porządkować emocje, uczucia, naturę trudności w kontaktach z ludźmi. Ponadto wspiera rozwój inteligencji emocjonalnej i uczuć wartościowych społecznie i etycznie.

• Czytanie pozwala być bliżej ludzi.

Jeśli dziecko przeżywa fabularne losy postaci literackich, zarówno pomyślne, szczęśliwe, jak i trudne, a czasem dramatyczne, to trenuje umiejętności empatyczne.

• Czytanie sprawia, że więcej wiemy.

Książka dla dzieci nadal jest ważnym źródłem wiedzy, z reguły rzetelnie opracowanym, coraz atrakcyjniej podającym informacje (wydawnictwa albumowe, książki edukacyjne, staranny, ciekawy poziom graficzny i edytorski książek dla młodych czytelników).

• Czytanie pomaga sprawniej mówić, lepiej się komunikować.

Czytanie i praca z tekstem literackim rozwijają kompetencje językowe i komunikacyjne, kształtują umiejętność wyrażania myśli, uczuć, emocji i ocen, tworzenia narracji o zdarzeniach. Dzieje się tak przede wszystkim wtedy, gdy język tekstu, jak mówią uczniowie, nie jest za trudny. Dlatego warto proponować im dobrą najnowszą literaturę.

• Czytanie pomaga znaleźć zakorzenienie w ojczystym języku i w kulturze.

Czytanie pozwala konstruować tożsamość kulturową, porozumieć się z ludźmi wychowanymi w jednej kulturze, wzmacnia więzi międzypokoleniowe.

• Czytanie czyni człowieka nowoczesnym.

Otwiera go na świat, na nowe źródła informacji i spotkania z ludźmi, rozwija kompetencje społeczne – umiejętność współdziałania i współpracy.

 

Sytuacje czytelnicze

Czytanie książek przez uczniów należy rozpatrywać w kontekście dwóch sytuacji czytelniczych, które mają różne uwarunkowania i stoją za nimi różne motywacje czytelnicze.

1. Pierwsza to czytanie poza obowiązkami szkolnymi, kierowane przede wszystkim własnym wyborem ucznia, jego indywidualnymi zainteresowaniami i potrzebami, ukształtowanymi w wyniku przyjmowania przez ucznia kulturowych wzorów praktyk czytelniczych w jego środowisku społecznym, przede wszystkim w rodzinie i w kręgach rówieśniczych.
2. Druga sytuacja czytelnicza ulokowana jest w ramach obowiązku szkolnego, określana wymogami programu szkolnego i oczekiwaniami formułowanymi przez nauczyciela, aspiracjami edukacyjnymi i stosunkiem ucznia do lekcji języka polskiego. Na obydwie sytuacje czytelnicze mają wpływ indywidualne kompetencje językowe, poznawcze i kulturowe ucznia, motywacje czytelnicze, dostęp do książek i informacji o nich.

 

Nawyki czytelnicze

Na nawyki czytelnicze w dużym stopniu wpływa rodzina. Z badań wynika, że dzieci z rodzin o wyższym statusie społecznym, a tym samym większym kapitale kulturowym, znacznie chętniej sięgają po samodzielne lektury. Młodzież chętnie wspomina z dzieciństwa rytuał głośnego czytania książek. Konieczne wydaje się zatem propagowanie obyczajowości domowej, w której znaczną rolę odgrywa kontakt z książką. Komponenty postaw czytelniczych wskazują na płeć jako czynnik najbardziej je różnicujący. Dziewczęta częściej czytają książki poza szkołą, czytają ich więcej, są również bardziej obowiązkowe niż chłopcy w czytaniu lektur szkolnych, częściej wykazują pozytywny stosunek do czytania, ich motywacje czytelnicze są silniejsze. Nauczyciele powinni indywidualizować swoje podejście do uczniowskich motywacji czytelniczych. Szczególnie istotne jest rozróżnienie między postawami chłopców i dziewcząt. Lektury ...